دانلود ترجمه و متن قاعده نفی عسر و حرج از کتاب قواعد فقهیه حسن بجنوردیpdf
ترجمه و متن قاعده «نفی العسر و الحرج» از کتاب القواعد الفقهیه اثر حسن بجنوردی در حجم 34 صفحه پی دی اف به صورت روان ( pdf )
مخفی نماند که کتاب «القواعد الفقهیة»، تالیف آیة الله، سید حسن موسوی بجنوردی (۱۳۱۶- ۱۳۹۶ ق)، در هفت جلد، به زبان عربی است. اگر چه پس از ایشان کتابهای بسیاری در زمینه قواعد فقهی نوشته شده است، اما هیچ یک به لحاظ وسعت مطالب و در بر گرفتن مهمترین قواعد فقهی در ردیف این اثر ارزشمند نیست. کتاب، مشتمل بر یک مقدمه تحقیقی ارزشمند و هفت جزء است. شیوه کار مؤلف محترم، بر این پایه است که مدارک و مستندات قاعده را به بحث میکشد و در طی آن، به شرح روایات، سنت، بنای عقلا، اجماع علما و… میپردازد.
در واقع قواعد فقهی، احکامی کلی هستند که در بابهای گوناگون فقه به کار میروند. نگارش قواعد فقهی و تبویب و تنظیم آن، از دیرباز در بین فقیهان شیعه و اهل سنت رایج بوده است. گروهی از فقیهان، بررسی و تجزیه و تحلیل قواعد فقهی را در تقویت توان و قدرت اجتهاد و استنباط، بر بحث و بررسی موردی مسائل، ترجیح میدهند. این عده از فقها، بر این باور هستند که علاقه مندان به دست یابی به قدرت و ملکه اجتهاد، اگر وقت و فرصت خود را صرف فهم و درک قواعد فقهی کنند، زودتر و مطمئنتر و گستردهتر به ملکه اجتهاد دست خواهند یافت، زیرا در قلمرو یک قاعده فقهی موارد فراوانی از مسائل و مشکلات روزمره جامعه قابل درک است و با درک و فهم آن، آگاهی گسترده تری نسبت به مسائل در قلمرو قاعده فقهی به دست میآید.
بخشی از فایل به عنوان نمونه |
قاعدة نفى العسر و الحرج
قاعدة نفى العسر و الحرج و من جملة القواعد الفقهيّة القاعدة المشهورة المعروفة بقاعدة «نفي العسر و الحرج». و التكلّم فيها من جهات ثلاث:
یکی دیگر از قواعد فقهی مهم، قاعدهی مشهور و معروف «نفی عسر و حرج» است. قاعدهی مذکور از سه جهت قابل بحث و بررسی است:
الجهة الأولى في الدليل عليها
جهت اول: دلیل و مدرک قاعدهی «نفی عسر و حرج»
فنقول:
ادلهی متعددی بر قاعدهی مذکور دلالت دارند که آنها را بیان میکنیم:
امّا الآيات:
از جمله آیات دال بر قاعدهی «نفی عسر و حرج» از این قرار است:
منها: قوله تعالى مٰا جَعَلَ عَلَيْكُمْ فِي الدِّينِ مِنْ حَرَجٍ
و أيضا قوله تعالى مٰا يُرِيدُ اللّٰهُ لِيَجْعَلَ عَلَيْكُمْ مِنْ حَرَجٍ
و أيضا قوله تعالى يُرِيدُ اللّٰهُ بِكُمُ الْيُسْرَ وَ لٰا يُرِيدُ بِكُمُ الْعُسْرَ
و أيضا قوله تعالى لٰا يُكَلِّفُ اللّٰهُ نَفْساً إِلّٰا وُسْعَهٰا
- «… مٰا جَعَلَ عَلَيْكُمْ فِي الدِّينِ مِنْ حَرَجٍ…؛[1] و بر شما در دین هیچ مشقّت و سختی قرار نداد.»
- «… مٰا يُرِيدُ اللّٰهُ لِيَجْعَلَ عَلَيْكُمْ مِنْ حَرَجٍ…؛[2] خدا نمی خواهد [با احکامش] بر شما تنگی و مشقّت قرار دهد.»
- «… يُرِيدُ اللّٰهُ بِكُمُ الْيُسْرَ وَ لٰا يُرِيدُ بِكُمُ الْعُسْرَ …؛[3] خدا آسانی و راحت شما را میخواهد نه دشواری و مشقّت شما را».
- «لٰا يُكَلِّفُ اللّٰهُ نَفْساً إِلّٰا وُسْعَهٰا…؛[4] خدا هیچ کس را جز به اندازه توانایی اش تکلیف نمی کند.»
هذه الآيات تدلّ دلالة واضحة على أنّ اللّه تبارك و تعالى لم يجعل في دين الإسلام أحكاما حرجيّة، بحيث يكون امتثال أحكامه و إطاعة أوامره و نواهيه شاقّا و حرجا على المسلمين و المؤمنين بهذا الدين،
آیات مذکوربه روشنی دلالت دارند که خداوند تباک و تعالی در دین اسلام، احکام حرجی را جعل یا تشریع ننموده است؛ به طوری که عمل به احکام و اطاعت از اوامر و نواهی برای مسلمانان و مؤمنین به دین اسلام، مشقّت آور و سخت باشد.
سيّما بملاحظة استدلال الإمام عليه السّلام ببعض هذه الآيات على رفع الأحكام الحرجيّة، حيث قال عليه السلام: «هذا و أمثاله يعرف من كتاب اللّه امسح على المرارة ما جعل الله عَلَيْكُمْ فِي الدِّينِ مِنْ حَرَجٍ.
علاوه بر این، امام (علیه السلام) در رفع بسیاری از احکام حرجی به آیات مذکور تمسک نموده است ؛ به عنوان مثال در مساله وضوی حرجی بیان فرموده است: « پاسخ اين مسئله و امثال آن [سایر احکام حرجی] از کتاب خداوند دانسته میشود؛ لذا هنگام وضوء، بر جبیره [پانسمان] مسح کن؛ چرا که: « ما جعل الله عَلَيْكُمْ فِي الدِّينِ مِنْ حَرَجٍ؛ خداوند بر شما در دین هیچ مشقّت و سختی قرار نداده است». [لذا با این استدلال معصوم (علیه السلام)، در دلالت آیات بر رفع حکم حرجی شکی باقی نمی ماند].
و أمّا الروايات:
فمنها: ما عن الكافي، و التهذيب، و الاستبصار: أحمد بن محمّد، عن ابن محبوب، عن عليّ بن الحسن بن رباط، عن عبد الأعلى مولى آل سام قال: قلت لأبي عبد اللّه عليه السّلام: عثرت فانقطع ظفري فجعلت على إصبعي مرارة، فكيف أصنع بالوضوء؟ قال عليه السّلام «يعرف هذا و أشباهه من كتاب اللّه عزّ و جلّ، قال اللّه عزّ و جلّ: مٰا جَعَلَ عَلَيْكُمْ فِي الدِّينِ مِنْ حَرَجٍ امسح عليه.
از جمله این روایات، روایتی است که از کتاب شریف کافی، تهذیب و الاستبصار، با سند ابن محبوب از علی بن الحسن بن رباط، از عبد الاعلی مولی آل سام نقل شده است. ایشان به امام صادق عرض کرد: پايم به سنگ خورد و ناخنم شكست. روى آن دارو نهادم و پانسمان كردم. موقع وضو چه بايد بكنم؟ ابو عبد اللّه گفت: پاسخ اين مسئله و امثال آن از كتاب خدا روشن است: «خداوند شما را در تنگنا و مشقّت قرار نداده است» روى همان جبیره و پانسمان مسح كن.
و قد روى الطبري عن ابن عباس في تفسير هذه الآية: «مٰا جَعَلَ عَلَيْكُمْ فِي الإسلام من ضيق، هو واسع». و قد نسب في مجمع البيان هذا المعنى إلى جميع المفسّرين.
مرحوم طبری نیز در تفسیر آیهی « مٰا جَعَلَ عَلَيْكُمْ فِي الدِّينِ مِنْ حَرَجٍ»، از ابن عباس نقل کرده که مقصود آیه، این است که : « خداوند در دین اسلام سختی و تنگنا جعل ننموده است بلکه این دین، دینِ توسعه و گشايش و رفع تنگنا و مضيقه است. این تفسیر در کتاب مجمع البیان به تمام مفسرین نسبت داده شده است.
___________________________________
[1] . حج، 78
[2] . مائده، 6
[3] . بقره، 185
[4] . بقره، 286